NHỮNG ĐIỀU CẦN BIẾT VỀ NGỘ ĐỘC NẤM

Tin tức, Tin Tức - Hoạt Động - 12/05/2025

Với hơn 5.000 loại nấm hiện nay trên thế giới, chỉ có 3% trong số đó có khả năng gây chết người .Tuy số lượng ca ngộ độc nấm ít hơn so với các loại ngộ độc khác nhưng tỷ lệ tử vong lại cao hơn rất nhiều.  Biểu hiện lâm sàng của ngộ độc nấm rất đa dạng, thường gặp nhất là viêm dạ dày ruột, suy gan, suy thận, biến chứng thần kinh và tán huyết. Nấm độc phần lớn được xác định theo kinh nghiệm. Trong hầu hết các trường hợp, việc xác định nấm có độc khá khó nếu không có kinh nghiệm.

Nước ta là nước có khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều thuận lợi cho các loại nấm tự nhiên sinh sôi nảy nở, trong đó có nhiều loài nấm độc. Một số loài nấm độc chỉ mọc ở mùa xuân hoặc xuân – hè. Một số loài khác mọc chủ yếu vào mùa hè hoặc hè – thu song cũng có một số loài nấm mọc quanh năm. Chính sự thay đổi về kích thước, hình dáng, màu sắc trong thời gian ngắn dễ gây ra nhầm lẫn trong phân biệt nấm lành dùng làm thực phẩm và nấm độc.

Nấm độc là loại nấm có chứa các độc tố gây ngộ độc cho cơ thể con người và động vật khi ăn phải. Hầu hết các vụ ngộ độc không xác định được loài nấm nên việc xử trí cấp cứu còn gặp nhiều khó khăn. Diễn biến ngộ độc nấm không thể lường trước được và là nguyên nhân tử vong của hầu hết các trường hợp ngộ độc nấm xảy ra hàng năm ở nước ta. Ăn nấm bị ngộ độc có thể xảy ra khi ăn nấm dại mọc trong vườn hoặc bên ngoài. Ngộ độc nấm rất nguy hiểm, khi chúng có thể ảnh hưởng đến sức khỏe, thậm chí dẫn đến tử vong. Rất khó phân biệt giữa nấm ăn được và nấm độc, vì vậy tốt nhất không nên hái nấm dại để tránh ăn nấm bị ngộ độc.

Nguyên nhân gây ngộ độc nấm thường do nạn nhân không xác định được loại nấm dại nào ăn được và loại nào không ăn được, vì vậy tiêu thụ nhầm nấm độc. Rất khó để phân biệt loại nấm nào độc vì ngày càng nhiều chủng loại nấm mới xuất hiện. Theo kinh nghiệm dân gian thì đa số các loại nấm độc sẽ có màu sắc sặc sỡ, với phần gốc phình to hơn phần thân, tuy nhiên cũng có nhiều loại nấm độc trông rất giống các loại nấm thông thường. Cho nên các loại nấm dại nên xem chúng là nấm độc và chỉ sử dụng khi biết chắc chắn có thể ăn được.

Bộ phận độc của nấm nằm ở phần thể quả. Những nấm có màu sắc sặc sỡ, nhìn bắt mắt, đủ mũ, phiến, cuống có dạng màng phình to dạng củ, vòng và bao gốc hầu hết là nấm độc, hay những nấm có bào tử màu hồng nhạt, mũ nấm màu đỏ có vẩy trắng, sợi nấm phát ra ánh sáng thường là nấm độc.

Nấm độc là loại nấm có chứa các độc tố gây ngộ độc cho cơ thể con người và động vật khi ăn phải. Hầu hết các vụ ngộ độc không xác định được loài nấm nên việc xử trí cấp cứu còn gặp nhiều khó khăn. Diễn biến ngộ độc nấm không thể lường trước được và là nguyên nhân tử vong của hầu hết các trường hợp ngộ độc nấm xảy ra hàng năm ở nước ta.

Ngộ độc nấm là tình trạng cơ thể xuất hiện những biểu hiện bất thường sau khi ăn nhầm nấm độc, từ nhẹ như rối loạn hệ tiêu hóa đến nặng như suy gan, suy thận và để lại di chứng thần kinh. Tùy thuộc vào loại nấm, độc tố và liều lượng cơ thể dung nạp mà các biểu hiện sẽ khác nhau.

*Biểu hiện khi ăn phải nấm độc

Khi ăn phải nấm độc, tuỳ theo loại nấm mà có các biểu hiện ngộ độc khác nhau. Biểu hiện ngộ độc nấm cụ thể xuất hiện rất nhanh ngay sau khi ăn 20-30 phút; còn bình thường biểu hiện ngộ độc xuất hiện sau 2-4 giờ, thậm chí xuất hiện muộn sau khi ăn 20 giờ. Ngộ độc càng muộn thì càng khó chữa, ngộ độc do ăn phải nấm độc thường có các biểu hiện chung như sau:

       – Đau bụng dữ dội thành từng cơn, đi ngoài ra nhiều nước tanh, thối, dính máu.  

       – Buồn nôn, nôn ra thức ăn, có thể lẫn máu.

       – Toàn thân mệt mỏi, chân tay lạnh, khát nước, đôi khi nổi mẩn.

       – Hoa mắt, chóng mặt, da xanh tái

       – Đi tiểu ít hoặc không đi tiểu được.

       – Khó thở do co thắt phế quản, ứ máu ở phổi.

*Khi biết ăn phải nấm độc cần xử trí như sau: 

Ngay sau khi ăn nấm mà có các biểu hiện trên cần ngay lập tức gây nôn bằng các cách như: Móc họng, ngoáy họng, sau đó đưa ngay người bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để được cứu chữa kịp thời.

*Cách xử lý ngay khi bị ngộ độc nấm

Khi phát hiện người có triệu chứng ngộ độc nấm, bạn nên đưa đến bệnh viện càng sớm càng tốt, trong lúc đó có thể:

Gây nôn: Nếu phát hiện người bệnh đã ăn nấm độc nhưng vẫn tỉnh táo và không nôn nhiều thì nên cho người bệnh uống nhiều nước và cố gắng nôn để thải chất độc ra khỏi cơ thể.

Bù nước cho cơ thể bằng cách uống nhiều nước, có thể dùng oresol để bổ sung chất điện giải.

Than hoạt tính: Cho bệnh nhân dùng than hoạt với liều 1g/kg thể trọng.

Tuyệt đối không cho người bệnh dùng các loại thuốc có chứa cồn, vì khiến chất độc hấp thu nhanh vào tăng độc tố.

Nếu vẫn còn mẫu nấm hoặc thực phẩm từ nấm độc thì mang theo đến bệnh viện để bác sĩ xác định loại nấm. Mỗi chủng nấm độc hàm lượng độc tố khác nhau và cách điều khác nhau.

Nếu bệnh nhân hôn mê hoặc co giật: Đặt bệnh nhân nằm nghiêng về một bên.

Nếu bệnh nhân có vấn đề về hô hấp như thở nông hoặc ngừng thở: Thực hiện hô hấp nhân tạo tại chỗ.

Trường hợp ngộ độc nấm có triệu chứng muộn cần đưa người bệnh đến bệnh viện sớm. Người bệnh không nên tự ý rời bệnh viện, ngay cả khi các triệu chứng ngộ độc đã biến mất, để bác sĩ tiếp tục theo dõi, kiểm tra sức khỏe, tránh nguy cơ biến chứng.

*Để đề phòng ngộ độc nấm, chúng ta cần nắm vững các nội dung sau đây:

Không ăn nấm rừng và nấm mọc tự nhiên khi không biết đó là nấm độc hay nấm không độc. Khi biết chắc chắn nấm ăn được mới được ăn.

Kiểm tra nấm thật kỹ trước khi nấu, tuyệt đối không dùng nấm lạ.

Khi không phải tự tay hái nấm hoặc chưa có người phân loại thành thạo nấm độc kiểm tra, tuyệt đối không được ăn nấm.

Không ăn thử hoặc cho động vật ăn thử, vì có loại nấm xuất hiện ngộ độc rất muộn 20-24 giờ vì khi thử vừa không biết được loại nấm độc hay không; nên rất nguy hiểm, có thể chết người nếu thử phải nấm độc.

Không hái nấm non để ăn (vì chưa thấy hết đặc điểm cấu tạo của nấm nên không xác định rõ loại nấm). Không ăn nấm quá già.

Khi bị ngộ độc nấm cần phải đưa tất cả những người bị ngộ độc và cả người cùng ăn nấm dù chưa có biểu hiện triệu chứng đến các cơ sở y tế gần nhất để được cứu chữa và theo dõi.

Một số loài nấm có thể có hàm lượng độc tố thay đổi theo mùa, trong quá trình sinh trưởng (nấm non hay nấm trưởng thành), trong môi trường đất đai thổ nhưỡng khác nhau. Vì vậy, có thể gặp trường hợp ăn cùng một loài nấm nhưng có lúc bị ngộ độc, có lúc không.

Không ăn nấm sặc sỡ, có mùi hắc, không ăn nấm quá non hay quá già và có chảy sữa… Tuy nhiên có rất nhiều trường hợp ngoại lệ, như có nấm độc có màu sắc và hình dạng giống nấm thường. Vì thế rất khó để có thể nhận biết được nấm an toàn và nấm độc nếu không có đủ kinh nghiệm và kiến thức. Chính vì vậy, việc thu hái nấm mọc tự nhiên để ăn phải rất thận trọng, tốt nhất là không nên hái nấm mọc hoang về ăn để phòng tránh ngộ độc nấm độc.

Nấm phải được cơ quan có thẩm quyền xác nhận nguồn gốc xuất xứ trước khi sử dụng. Thành phần hóa học của chất độc tìm thấy trong nấm rất khác nhau nên mức độ nguy hiểm và cách điều trị ngộ độc nấm độc khác nhau. Nếu nghi ngờ mình hoặc những người xung quanh bị ngộ độc nấm nên đưa đến bệnh càng sớm càng tốt.

Trên thế giới hiện nay có trên 10.000 loài nấm đã được xác định danh tính, trong đó có hàng trăm loài nấm độc. Bộ phận độc của nấm nằm ở phần thể quả. Những nấm có màu sắc sặc sỡ, nhìn bắt mắt, đủ mũ, phiến, cuống có dạng màng phình to dạng củ, vòng và bao gốc hầu hết là nấm độc, hay những nấm có bào tử màu hồng nhạt, mũ nấm màu đỏ có vẩy trắng, sợi nấm phát ra ánh sáng thường là nấm độc.

Một số loài nấm có thể có hàm lượng độc tố thay đổi theo mùa, trong quá trình sinh trưởng (nấm non hay nấm trưởng thành), trong môi trường đất đai thổ nhưỡng khác nhau. Vì vậy, có thể gặp trường hợp ăn cùng một loài nấm nhưng có lúc bị ngộ độc, có lúc không. Không ăn nấm sặc sỡ, có mùi hắc, không ăn nấm quá non hay quá già và có chảy sữa…

Tuy nhiên có rất nhiều trường hợp ngoại lệ, như có nấm độc có màu sắc và hình dạng giống nấm thường. Vì thế rất khó để có thể nhận biết được nấm an toàn và nấm độc nếu không có đủ kinh nghiệm và kiến thức. Chính vì vậy, việc thu hái nấm mọc tự nhiên để ăn phải rất thận trọng, tốt nhất là không nên hái nấm mọc hoang về ăn để phòng tránh ngộ độc nấm độc./.